Çizgili Kas Çizgili kas, vücutta isteğe bağlı olarak hareket ettirilebilen, hızlı çalışan ve çabuk yorulan kaslardır. Çizgili kasları oluşturan hücreler miyozin ve aktin proteinlerinden meydana gelmektedir. Bu hücreler sarolemma adı verilen hücre zarı ile kaplıdır. Kırmızı kas hücresi olarak da bilinen çizgili kas hücreleri, ayrıca bir bağ dokusu türü olan endomisyum ile çevrilidir. Lifler bir araya gelerek lif demetlerini oluşturur ve bu demetler de perimisyum adı verilen başka bir bağ dokusu ile kaplıdır. Lif demetlerinin birleşmesiyle oluşan kas, epimisyum adı verilen diğer bir bağ dokusu ile sarılır. Tüm vücut kaslarını saran bağ dokunun adı ise fascia'dır. Kas hücrelerinin içinde sarkoplazma bulunmaktadır. Sarkoplazma içinde yüzlerce myofibril asılı durur. Myofibriller, ince ve kalın myofilamentlerden oluşan protein yapısındadır. İnce olanlar ağırlıklı olarak aktin moleküllerinden, kalın olanlar ise miyozin moleküllerinden oluşur. İskelet kaslarının çizgili bir görünüm kazanmasını sağlayan temel ayrıntı, aktin ve miyozin filamentlerinin düzenlenme biçimidir. Çizgili Kasların Özellikleri Nelerdir?
Çizgili Kasların Çalışma Biçimi Çizgili kasların kasılması, aktin ve miyozin filamentlerinin birbirine geçmesiyle gerçekleşir. Bir çizgili kas demetini oluşturan birçok farklı iplik bulunur. Bunlardan açık renkli olanlar aktin iplikleridir ve I bandı olarak adlandırılır. Koyu renkli olanlar ise miyozinden oluşur ve A bandı olarak tanımlanır. I bandının ortasındaki birleştirme kısımlarına Z çizgisi denir. İki Z çizgisi arasında kalan kısma sarkomer adı verilir ve kasılmanın birimi olarak kabul edilir. A bandının ortasındaki açık görünen kısma ise H bandı denir. Kasılma esnasında A bandının boyunda herhangi bir değişiklik olmazken, I bandı kısalır ve H bandı görünmez hale gelir. İki Z çizgisinin birbirine yaklaşmasıyla kasın boyu kısalır ve gevşeme sonrasında kas eski haline döner. Çizgili Kasın Adım Adım Çalışma Süreçleri Çizgili Kasın Kasılma Evreleri Bir çizgili kasın kasılma ve gevşeme aşamasında üç farklı evre bulunur:
Fizyolojik Tetanos Eğer kasa ardı ardına uyarı verilirse kas gevşemeye zaman bulamaz ve kasılı kalır. Bu duruma fizyolojik tetanos adı verilir. Kasılmanın Kimyasal Detayları Kasların kasılabilmesi için gereken enerji öncelikle ATP'den sağlanır. Ardından sırasıyla kreatin fosfat, glikoz ve glikojenden yararlanılır. Kaslarda kasılma esnasında bazı maddelerin miktarı azalırken bazı maddelerin miktarında artış gözlemlenir. ATP, kreatin fosfat, glikoz, oksijen ve glikojen azalırken, ATP+P, inorganik fosfat, laktik asit, ısı ve kreatin artar. Kasların kasılması, sinirler aracılığıyla verilen emirler sayesinde gerçekleşir. Uygulama emri veren bu sinirlerin kastaki uçlarına motor uç plağı adı verilir. Motor uç plağına uyarı geldiğinde sinir uçlarından asetilkolin salınır. Bu madde kasın endoplazmik retikulumundan Ca++ iyonlarının aktin ve miyozin lifleri arasına salınmasına neden olur. Ca++ iyonlarının varlığında ATP, ADP ile fosfata ayrılır ve kasılma için gereken enerji böylece sağlanmış olur. Kasılma Esnasında "Ya Hep Ya Hiç" Prensibi Kas, eşik değeri altında kalan uyarılara tepki vermez. Eşik değerindeki uyarıya ise tüm şiddeti ile tepki verir. Bu nedenle uyarı şiddeti arttığında bile kasın verdiği tepki şiddetinde değişiklik olmaz. Buna "Ya Hep Ya Hiç" prensibi denir. Çizgili Kas Tonusu Çizgili kaslar, çalışmadıkları sürelerde dahi düşük oranlarda kasılı halde dururlar. Buna kas tonusu denir. |